ΜΠΟΥΡΟΣ: ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ,ΓΑΜΟΣ,ΑΝΤΙΓΑΜΟΣ

ΜΠΟΥΡΟΣ

ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ,ΓΑΜΟΣ,ΑΝΤΙΓΑΜΟΣ

    Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ

 μουσκός, ερευνητής, συγγραφέας,

 δάσκαλος του σαντουριού

«Η Μπουρός», έτσι λέγεται στη ντοπιολαλιά μας, σημερινό Νεοχώρι, είναι μικρό και παλιό χωριό χτισμένος 15 χιλ. Β.Δ. του Πλωμαρίου. Η ονομασία Μπουρός, προέρχεται απ’ τα πολλά νερά.  Τη δεκαετία 1950-60 αριθμούσε περίπου τις 800 ψυχές. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστοι άνθρωποι, γύρω στους 70.

Την εποχή λοιπόν που το χωριό έσφυζε από ζωή, οι έρωτες, τα προξενιά, ο γάμος, τα γεννητούρια, έδιναν χρώμα στην καθημερινότητα και ζωντάνια στο Μπουρό. Αν και η κοινωνία ήταν “κλειστή” και η επικοινωνία “ελεγχόμενη”, δίνονταν ευκαιρίες στους νέους να αναπτύξουν έρωτες και αγάπες. Απλά, οι κινήσεις έπρεπε να είναι προσεκτικές για να μην δόσουν τροφή για «αφλουγιές1».

Όταν οι ερωτευμένοι αισθάνονταν ότι είναι έτοιμοι για παντρειά, τότε ο νεαρός έστελνε προξενητή -το κουμπάρο, το γείτονα, το συγγενή- στον πατέρα της νύφης. Ο προξενητής, παίνευε τον μέλλοντα γαμπρό και παράλληλα έλεγε τι προίκα ζητά. Αν συμφωνούσε ο πεθερός, προχωρούσε η διαδικασία για το γάμο, δηλαδή όριζαν ημερομηνία για τον αρραβώνα και στη συνέχεια για το γάμο. Αν δεν ήταν σύμφωνος στο θέμα της προίκας ο μέλλων πεθερός, ο προξενητής ενημέρωνε το υποψήφιο γαμπρό. Αν αγαπούσε τη κοπέλα, ζητούσε λιγότερα ή δεχόταν αυτά που του προσέφερε ο πεθερός και καθόριζαν τη μέρα που θα γίνει ο αρραβώνας.

Ο αρραβώνας γινόταν στο σπίτι της νύφης συνήθως βραδινή ώρα. Εκεί πήγαιναν ο γαμπρός, οι γονείς και τα αδέρφια του, ο προξενητής, οι συγγενείς, οι φίλοι και ο παπάς. Μετά το κέρασμα, οι συμπέθεροι απαριθμούσαν τα περιουσιακά στοιχεία που θα έδιναν στο νέο ζευγάρι «προυτίζαν 2 του ζιυγάρ’», επιβεβαίωση του προξενιού, και τα κατέγραφαν σε «χαρτί». Έδιναν τα χέρια, ζητούσαν από τον παπά να περάσει τις βέρες και όριζαν ημερομηνία γάμου.  Αμέσως έριχναν τρεις τουφεκιές, για να αναγγείλουν το χαρμόσυνο γεγονός στο χωριό. Οι μεζέδες ήταν έτοιμοι, και αρχινούσε το γλέντι.  Το τραγούδι το άρχιζε συνήθως ο προξενητής και στη συνέχεια έλεγαν τραγούδια και παινέματα για το ζευγάρι και το συμπεθεριό.

Πάσχισα και πολέμησα,   Και πείρα αηδονάκι

Πότισα όλους τους εχθρούς,  Τριώ λουγιώ φαρμάκι

Θα πλέξουμι ένα κάθισμα, μι άνθη της Ιυρώπης 3

Να θέσουμι τη πεθερά, που πήραμι του γιό της  κ.α.

     Απ’ την επόμενη μέρα ξεκινούσε η προετοιμασία του γάμου. Ετοίμαζαν το σπίτι της νύφης, τα προικιά και τα ρούχα (υφαντά και αγοραστά). Ο γαμπρός «ήθιλι να παρ’ του μέτρημα απ’ του πιθιρό, πέντε δέκα χιλιάδες» και να ψωνίσει –μαζί με τη νύφη- το κρεβάτι, τις καρέκλες, τα γυαλικά, τα πιάτα και ότι άλλο χρειαζόταν το σπίτι.. Τα νυφικά δεν ήταν έτοιμα, τα έραβαν –μοδίστρα και ράφτης- και τα έξοδα τα πλήρωνε ο γαμπρός. 

Την προηγούμενη του γάμου, το Σάββατο, ετοίμαζαν στο σπίτι της νύφης τα φαγητά, τους μεζέδες και το ζερντέ 4. Την Κυριακή το απόγευμα, γινόταν ο γάμος. Την ώρα που έντυναν τη νύφη, της τραγουδούσαν διάφορα τραγούδια:

Νύφη μου που σου φέραμι,  του δέντρου στην αυλή σου

Κρύο νερό το πότιζε, να το ‘χεις στη ζωή σου

Ουχτσές5: Νύφη μου μι τα λουλούδια, Σένα πρέπουν τα τραγούδια.

Πολλές φορές τη τύχη μου, την έριξα στο σκότος

Μα κείνη με συνόδεψε, μες τους καλούς ανθρώπους 6. κ.α.

Όταν έφτανε η ώρα του γάμου, ξεκινούσε ο γαμπρός και όλη η παρέα του με συνοδεία μουσικής για το σπίτι της νύφης. Την έπαιρναν και όλοι μαζί πήγαιναν στην εκκλησία. Η μουσική κομπανία που συνόδευε τη νύφη και το γαμπρό, ήταν συνήθως απ’ το Μπουρό «τα Παντιλλέλια 7» και παίζαν το σκοπό του γάμου 8.

Άμα τέλειωνε το μυστήριο του γάμου, πότε πήγαιναν με συνοδεία μουσικής τη νύφη στο σπίτι της και το γαμπρός στο καφενείο. Στο σπίτι της νύφης κερνούσαν τον κόσμο με σπιτικό γλυκό –κυδώνι, βύσσινο- ζερντέ. Μετά το κέρασμα η νύφη πήγαινε στο καφενείο και άρχιζε το γλέντι. Κάποιες φορές απ’ την εκκλησία πήγαιναν στο καφενείο, κερνούσαν τους παρευρισκόμενους με ζερντέ και σπιτικό γλυκό και άρχιζε το γλέντι. Την ώρα που κέρναγαν τον κόσμο η μουσική έπαιζε το σκοπό του γάμου. Ύστερα έλεγαν τραγούδια και παινέματα, χωρίς όργανα-a capella, στο γαμπρό, τη νύφη, το κουμπάρο και για τους συμπεθέρους. Άρχιζε κάποιος το τραγούδι και ακολουθούσαν οι υπόλοιποι.

Να ζήσ’ η νύφη κι ο γαμπρός, να ζήσει κι ο κουμπάρος 

Να ζήσει το συμπεθεριό, να κάνει κι άλλους γάμους

Νύφη μου το στεφάνι σου, το είδα μες την Τήνου

Και το φορούσε η Παναγιά, στεφάνι ένα γύρου

Γαμπρέ μου ωραιότατε, κι όμορφο παλικάρι

Η γνώμη σου ζυάζεται, με το μαργαριτάρι.9  κ.α

Ουχτσές: Ω νυφούλαμ’ να γηράσεις, και να μην κατσαβιδιάσεις 10,11.

 Η μουσική κομπανία12, έπαιζε, συρτά, ζεϊμπεκικα, απτάλικα, καρσιλαμάδες, λίγα καλαματιανά, τσιφτετέλι και το χασαποσέρβικο «τον ανιγκασό».

Το χορό τον άρχιζε ο γαμπρός. Σήκωνε –καλούσε- τη νύφη στο χορό, τους γονείς και στη συνέχεια τους συγγενείς και τους καλεσμένους. Το γλέντι κρατούσε μέχρι τα ξημερώματα. 

Την επόμενη μέρα, γινόταν ο αντίγαμος απ’ τους συγγενείς των νεόνυμφων. Πήγαιναν στο καφενείο, γλεντούσαν και έλεγαν τραγούδια για το γαμπρό και τη νύφη.   Η νύφη έπρεπε να μείνει τρεις μέρες στο σπίτι. Την επόμενη Κυριακή πήγαιναν οι νεόνυμφη στην εκκλησία και τους ευλογούσε ο παπάς.    

Σημειώσεις:

1.αφλουγή = κουτσομπολιό

2. προυτσίζαν = έδιναν προίκα

3. Ιυρώπ’ = Ευρώπη

4. ζερντές = γλυκό που μοίραζαν στους γάμους  και τα βαφτίσια. 

5. «Η ουχτσές», ο οχτάς –οκτασύλλαβο τραγούδι, συμπλήρωνε το τετράστιχο του γάμου και του «παραπουνκού» (Πλωμαρίτικου, Πλαγιώτικου,Μπουριανού κ.λ.π).

6. Το τραγούδι «Πολλές φορές τη τύχη μου…» μου το τραγούδησε η Ζαχαρούλα Κοντέλλη στο σκοπό «το γελεκάκι που φορείς» βλέπε παρτιτούρα Νο1. Τραγούδι του γάμου στον ίδιο σκοπό μου τραγούδισε και η Χριστίνα Σπήλιου(ε.γ.1938), από την Πλαγιά Πλωμαρίου, στην Αθήνα το 1998

7. «Παντιλλέλια»: μουσική κομπανία που την αποτελούσαν Ευστράτιος Παντελέλλης, βιολί - σαντούρι, Παντελής Παντελέλλης σαντούρι, Εμμανουήλ Βουλέλλης τρομπόνι-τραγούδι, Κων/νος Γιαλούρης βιολί, Αριστείδης Κουμπάς τρόμπα, Απόστολος Λιναρδής κλαρίνο.  Αργότερα άλλαξε η σύνθεση της κομπανίας, αλλά η ονομασία έμεινε η ίδια.

8. Σκοπός του γάμου: σκοπός σε κλίμακα μινόρε. βλέπε παρτιτούρα Νο2. 

9. Το τραγούδι «γαμπρέ μου ωραιότατε….» και άλλα γαμπριάτικα, μου το τραγούδησαν οι αδερφές Δημητρίου Καλδέλλη «Αντίκα», στις 20/8/1992 στο σκοπό του «σάλα-σάλα» (σαμπάχ).: βλέπε παρτιτούρα Νο3. 

10. Τον οχτά, «Ω νυφούλαμ’ να γηράσεις…..» τον τραγούδησαν οι αδερφές Δημητρίου Καλδέλλη «Αντίκα», στο σκοπό σάλα-σάλα (σαμπάχ).: βλέπε παρτιτούρα Νο 4. Στο Μπουρό, το τραγούδι του γάμου κάποιοι το τραγουδούσαν στο σκοπό του «σάλα-σάλα» σε ρυθμό 2/4 και κάποιοι στο σκοπό «το γελακάκι που φορείς» σε ρυθμό 7/4.

11.Κατσαβιδιάσεις=κακοπεράσεις

12. Πληροφορίες που συνέλλεξα από το μαγνητοφωνημένο πρόγραμμα γάμου που έγινε στο Μπουρό, στις 24/11/1968,των Δημητρίου Π. Κοφτερού και Μυρσίνης Εμμ. Στεριανού, στο καφενείο Νικολάου Ευστρ. Πανάγου. Παίζουν οι μουσικοί: Παντελής Παντελέλλης σαντούρι, Κων/νος Γιαλούρης βιολί, Νίκος Κουμπάς τραγούδι –μικρό νταούλι, Παναγιώτης Μουτζούρης κλαρίνο, Παντελής Σκυβαλάκης ακορδεόν-τραγούδι. Ακούγονται τα τραγούδια και οι σκοποί: Στο Φάληρο που πλένεσε, Καρσιλαμάς, Τσαπαρλής, Σηλύβρια- Μπάλλος και τραγούδι, Αρμενάκι, τα Ξύλα, Γιατί γλυκιά μου κλαις, Τσιφτετέλι, Τραγούδι της νύφης a capella, Ποταμός και μπάλλος, Πιγκί, Σαν τη μάννα κανείς δεν σε προσέχει, Καλαματιανός, Γιατί καλέ γειτόνισσα, Αϊβαλιώτικο ζεϊμπέκικο, Μαζεμένος, Μ’ έκαψες γειτόνισσα, Παλαμάκια, Το τιμόνι το κρατάω.    

ΠΗΓΕΣ:

1.Αδημοσίευτη συνέντευξη των αδερφών Δημητρίου Καλδέλλη, Κλεάνθη Μ. Βερβέρη (1920-)  και Αικατερίνη Δ. Βενετή (1922-  ), στις 20/8/1992

2.Αδημοσίευτη συνέντευξη των Βασιλείου Κοφτερού (1918-2010) και Περσεφόνης Κοφτερού –Θαλασσέλη (1925), στις 20/8/1992

3.Αδημοσίευτη συνέντευξη της Ζαχαρούλας Ευσταθίου Κοντέλλη (1913-), στις  1/8/1997.

ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2011  -γραμματα,τέχνες,πολιτισμός * ΑΙΟΛΙΔΑ*