Δημήτρης Β. Κοφτερός: Απριλίου 2014

Τρίτη 29 Απριλίου 2014

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΝΙΑΣ (ΛΑΜΠΡΗΣ) ΣΤΟ ΜΠΟΥΡΟ (ΝΕΟΧΩΡΙ) ΛΕΣΒΟΥ

ΜΠΟΥΡΟΣ (ΝΕΟΧΩΡΙ) ΛΕΣΒΟΥ

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΝΙΑ- ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ

Το Μάη μήνα μια φορά

Που κελαηδούν αηδόνια

Σε είδα και σ’ αγάπησα

Και σ’ αγαπώ ακόμα

Χριστός ανέστη μάτια μου

Σ’ όλη την οικουμένη

Όλος ο κόσμος χαίρεται

Μον’ συ σε λυπημένη

Πάνω στη κούνια κάτσανε

Τέσσερα μαύρα μάτια

Τέσσερα χείλη ροζακιά

Ροδόσταμο γεμάτα

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΥ
(Βλέπε ανάρτηση:"ΜΠΟΥΡΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΙ")

Κυριακή 13 Απριλίου 2014

ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ

Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ

ΤΕΝΤ (ΘΕΟΔΩΡΟΣ) ΠΕΤΡΙΔΗΣ: ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ

(Greek Dance Rhythms)

Το πρωτότυπο κείμενο «οι ρυθμοί των Ελληνικών χορών», είναι γραμμένο στα Αγγλικά και μου το παραχώρησε ο Τέντ Πετρίδης. Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς. Η μετάφραση έγινε το 1988. Παράλληλα μου έδωσε τρείς κασέτες με σκοπούς και τραγούδια από διάφορες περιοχές καθώς και σημειώσεις όπου εξηγεί το ρυθμικό σχήμα κάθε σκοπού.

«Πριν λίγα χρόνια εκδόθηκαν στην Ελλάδα δίσκοι Ελληνικής χορευτικής παραδοσιακής μουσικής με περισσότερο ενδιαφέροντες ρυθμούς. Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια μπορεί κανείς να ακούσει τη μουσική της Βόρειας Ελλάδας, να απολαύσει τις μελωδίες και τους ρυθμούς αντί να βομβαρδίζεται με δημοτική μουσική του Μωριά και της Ρούμελης και κάποια νησιώτικα.

Η χορευτική παραδοσιακή μουσική του Μωριά και της Ρούμελης ,εκτός απ’ τις μελωδίες της, δεν έχει πολλά να επιδείξει όσον αφορά τους ρυθμούς. Τελικά, υπάρχει ένα όριο, πόσα καλαματιανά, συρτά και τσάμικα μπορεί να χορέψει ένας χορευτής που χορεύει για χάρη του χορού αποκλειστικά. Αυτό εξαιρεί το χορό για κοινωνικούς σκοπούς.

Για χορευτές, όλη τη νύχτα δύο χοροί, ένας αργός και ένας γρήγορος είναι πολύ βαρετό. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για πολλά απ’ τα νησιά με κάποιες εξαιρέσεις βέβαια. Αφού κάποιος τελειώσει έναν συρτό χορό ή ένα μπάλλο, κάποιου είδους σούστα, τι άλλο υπάρχει; Υποθέτω κάποιος πηδηχτός που είναι απλά μια γρηγορότερη έκδοση του συρτού. Στα Δωδεκάνησα είναι ο Ίσιος και η Σούστα στα περισσότερα μέρη. Στην Κρήτη αν και υπάρχει ποικιλία χορών, όλοι είναι στα 2/4. Υπάρχουν ενδιαφέροντα μελωδικά κομμάτια που συνήθως δεν ακούγονται με προσοχή. Ενδιαφέροντες επίσης είναι οι ρυθμοί που συνδέονται με τελετουργικά τραγούδια όπως τα κάλαντα.

Στη βόρεια Ελλάδα όμως, συναντάει κανείς ποικιλία στους ρυθμούς και τους χορούς. Η Θεσσαλία επίσης είναι ενδιαφέρουσα (περιοχή) για τις επιρροές που διαπερνούν την περιοχή απ’ τα γύρω μέρη. Οι άνθρωποι της Μ.Ασίας και της Ανατολής συμπεριλαμβανομένου και του Πόντου, έχουν επίσης πλούσια παράδοση σε χορούς και ρυθμούς.

Το γιατί, υπάρχει σπανιότητα ενδιαφερόντων χορών και ρυθμών στις προαναφερθείσες περιοχές, αυτό είναι ένα άλλο θέμα που θα πρέπει να εξεταστεί. Σήμερα θα πω για τους ελληνικούς ρυθμούς γενικά και θα παρουσιάσω παραδείγματά τους. Προσπάθησα να χρησιμοποιήσω στο μεγαλύτερο μέρος ηχογραφήσεις απ’ τη συλλογή της Δόρα Στράτου. Σε μερικές περιπτώσεις κατέφυγα σε ηχογραφήσεις από άλλες συλλογές όπως στις σειρές του Σ. Καρά, του Πελλοπονησιακού Ιδρύματος και του Λυκείου Ελληνίδων.

Θα ήθελα να προειδοποιήσω τους ανθρώπους όμως, ότι κάποια σημεία χρόνου στις σημειώσεις που συνοδεύουν τους δίσκους είναι λάθος. Αυτά τα λάθη μπορεί να δείξουν λάθος δρόμο σε ανθρώπους χωρίς πείρα στην ανάλυση των ρυθμών. Τέτοια λάθη επίσης εμφανίζονται σε βιβλία, περιοδικά και πολλά άρθρα που σχετίζονται με τη μουσική και το χορό. Για παράδειγμα σ’ ένα πολύ ωραίο άρθρο για τους χορούς της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρεια Θράκη) στα εθνογραφικά, τόμος 4-5, ο συγκαθιστός χορός αναφέρεται ότι έχει το ρυθμό 4 αλλά είναι πιο πιθανόν να είναι 9/16. Σε μερικά μέρη της Θράκης, αυτό θα μπορούσε να είναι 7/16. Ο Ζωναράδικος λέγει ότι έχει επίσης ρυθμό 4 ενώ έχει 6/16."

	ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΠΡΩΤΗ ΚΑΣΕΤΑ

α/α	ΣΚΟΠΟΣ	ΠΕΡΙΟΧΗ	ΡΥΘΜΟΣ

1.	Τσακώνικος χορός	Μοριας	5/5 (1.1.1.2)



2.	Αγέρανος χορός	Πάρος	5/4






3.	"Κατάκαμπίς Παπαδούλα μου"	Ρούμελη	5/4 (3.2)

4.	"Βεργινάδα"	Ήπειρος	5/4 (1.1.1.2)

5.	Τσιακώνικος χορός	Μοριάς	5/4 1.1.1.2)

6.	"Τζιάκας" ή Ζιάκας	Παγγαίο-Μακεδονία	5/4 (2.1.2)

7.	"Από πα κι κα" Τίκ	Πόντος	5/4 (1.1.1.2)

8.	Τίκ-Πόντος	Πόντος	5/8 (3.2)

9.	"Νάσουν Παναγιά μου πέρδικα"	Μακεδονία	5/8 (2.3) ή 10/8 (5+5)
			(1.1.3.2.3)

10.	Μπαϊντούσκα χορός	Θράκη	5/16 (2.3)

11.	Τσάμικος	Ρούμελη	6/8 (4.2)

12.	"Στέλλα"	Ήπειρος	6/8 (3.3)

	Β. Σημείωση:
	Ο Διβαράτικος συρτός	Κεφαλονιά	3/4

1.	Μπάλλος - Σίφνος 6/8 (3.3)	Σίφνος	6/8 (3.3)




2.	Συρματικός σκοπός (Κάτω χορός)	Κάρπαθος	6/8 (3.3)

3.	Καρσλίδικο Ομάλ	Πόντος	6/8 (3.3)

4.	Τα	Πόντος	6/16 (3.3)

5.	"Καλά που λέι το αηδόνι"	Βόρεια Θράκη	6/4

6.	"Στην Αραπιά θα πάω¨	Θράκη	6/16 (3.3)

7.	Μπαϊντούσκα	Δυτική Μακεδονία	6/16 (2.4) ή 3/8 (1.2)

8.	Καγκέλι "Παναγιούλα"	Ρούμελη	7/8 (1.1.1.2.2)

9.	Καλαματιανός χορός	Μοριάς	7/8 (2.1.2.2)

10.	Συρτός "Δώδεκα χρονών κοράσι"	Μακεδονία	7/8 (1.2.2.2)

11.	Κοτσαγκέλ	Πόντος	7/16 (3.2.2)

12.	"Βασιλικός"	Μακεδονία -Σέρρες	7/16 (3.2.2) ή (3/4)



	ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΣΕΤΑ

1.	Καλλινίτσα	Βόρεια Θράκη	7/16 (2.2.3)

2.	Μπάμπο χορός	Μακεδονία	7/8 (2.2.3)

3.	Συγκαθιστός μαντιλάτος χορός	Θράκη	7/16 (2.2.3)

4.	Ατζιπατ-Σέρρα ή Ατσαπάτ	Πόντος	7/16 (2.2.3) ή (4.3)


5.	Ίσος Τσαμπουνιστός	Κάλυμνος	7/16 (2.2.3)

6.	Ελενίτσα ή Ελενάκη	Δυτική Μακεδονία	7/8 (2.2.1.2)

7.	Τρίτος γυναικείος καρσιλαμάς	Κύπρος	7/8 (2.3.2)

8.	Ταταυλιανό συρτό	Πολίτικο	8/8 (3.3.2)




9.	"Θέλω να ταξιδέψω "	Πήλειο	8/8 (3.3.2)

10.	Η κότα	Μοριάς	8/8 (3.3.2)



11.	Συρτό "Μη μου μιλάτε σήμερα"	Ρούμελη	8/8 (4.2.2)

12.	Ρεθυμνιώτικη σούστα	Κρήτη	8/8 (2.2.4)

13.	Ρεθυμνιώτικη σούστα	Κρήτη	8/8 (2.2.4)

14.	Μπεράτι	Ήπειρος	8/8 (5.3)

15.	Παλιός Ομάλ χορός	Μακεδονία	8/8 (3.2.3)
			τότε 7/8 (3.2.2)
	Β.

1.	Παλιός κασιλαμας	Λέσβος	9/8 (2.1.1.2.1.1.1)

2.	Καρσιλαμας αϊδινικος	Μικρά Ασία	9/8 (2.1,1.2.1.1.1)

3.	Ομάλ μονό	Πόντος	9/8 (2.2.2.3) ή (2.2.2.2.1)

4.	"Καμπάνα"	Μακεδονία-Σέρρες	9/8 (2.2.2.1.2)

5.	Συγκαθιστός χορός	Θράκη	9/16 (2.2.2.3)
			ή (4.2.3) ή (4.5)

7.	Καρσιλαμας Ζεϊμπέκικος	Λέσβος	9/4 (1.1.1.2.1.1.2)

8.	Καρσιλαμάς	Θράκη	9/8 (1.1.1.2.2.2)

9.	Καρσιλαμάς	Κύθνος	9/8 (2.3.2.2)

10.	Διπάτ "Το χαμόμελο"	Πόντος	9/8 (2.3.2.2)
			ή (2.1.2.2.2)

11.	Νυφιάτικο		9/8 (2.2.3.2)


	ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΡΙΤΗ ΚΑΣΕΤΑ

1.	"Νάσουν Παναγιά μου Πέρδικα"	Μακεδονία	10/8 (3.2.2.3)

2.	"Τα περιστέρια"	Πόντος	10/8 (3.2.2.3)

3.	"Καλέ Μαρία"	Μακεδονία	5/4 (2.1.2) ή 10/8 (4.2.4) ή
			ή 11/16 (2.2.3.2.2)

4.	"Αναστασία"	Μακεδονία	11/16 (2.2.3.2.2)

5.	Ρογατσιάρικο ή Διακονιάρικο	Μακεδονία	11/16 (3.2.3.2.2)

6.	Λόντζια….	Μακεδονία	12/8 (3.2.3.2.2)

7.	Γερόντικο ή Μπεράτικο	Μακεδονία-Φλώρινα	12/8 (3.2.2.3.2)

8.	Νυφιάτικο	Μακεδονία	12/8 (3.2.2.3.2)

9.	Λίγο-λίγο	Μακεδονία	13/8 (2.2.2.3.2.2)

10.	"Σαυλίτσενα" ή Τρείς φορές ή Τριπάτι	Μακεδονία	14/8(4.2.4.4)

11.	Σίκω κάτσε	Μακεδονία	15/16 (2.2.2.2.3.2.2) ή
			(4.4.3.4)


	Β.

1.	Συγκαθιστό	Ήπειρος-Μέτσοβο	15/8 (2.2.2.3.2.2.2)
			ή 7/8 (2.2.3)

2.	Μπεράτι	Ήπειρος	16/8 (2.2.2.4.2.2.2)
			ή 5/4 (1.1.1.2) +3/4 1.1.1)

3.	Τσιφτετέλι	Μικρά Ασία	16/8 (3.3.2.2.2.4)

6.	Λεβέντικος ή αμολυτός ή λύτός	Φλώρινα	17/16 (2.2.3.3.2.2.3)

7.	Συγκαθιστός "Τα'αϊδόνι"	Θεσσαλία	21/8 (2.3.3.2.2.2.3.2.2)

Τετάρτη 9 Απριλίου 2014

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΑΚΡΑΣΙ ΜΕ ΤΑ ΣΑΝΤΟΥΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΦΤΕΡΟΥ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ ΞΑΝΘΙΠΠΗΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗ

ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΜΟΣΧΑΤΟΥ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 1988 ΜΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Δευτέρα 7 Απριλίου 2014

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΣΑΝΤΟΥΡΙ

Πληροφορίες:ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΑΝΤΟΥΡΙ-Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΣΑΝΤΟΥΡΙ (1)

Η μεγάλη εξάπλωση του οργάνου σε Ανατολή και Δύση, επιβεβαιώνει την αγάπη των λαών για το σαντούρι. Παρ' όλο που είναι όργανο των λαϊκών συγκροτημάτων ( βιολί, σαντούρι, λαούτο ή βιολί, ακορντεόν, σαντούρι, βιολοντσέλο κ. τ. λ. ) δεν μπορεί να θεωρηθεί αποκλειστικά λαϊκό όργανο, αφού κατά καιρούς έγινε όργανο του "σαλονιού".

Την εξέλιξή του σε όργανο κοντσέρτου την πέτυχε στην εποχή που μεσολάβησε ανάμεσα στο Μπαρόκ και τον Κλασικισμό (1750-1790). Ο πρώτος μεγάλος βιρτουόζος, ήταν ο Pantaleon Hebenstreit, για την τεχνική του οποίου μας δίνει μια εικόνα ένας πρόδρομος του Μπαχ, ο Johann Kuhnau. Σε ένα γράμμα προς τον Johann Mattheson το Δεκέμβριο του 1717, γράφει: "ο Πανταλέων μας απέδειξε τους μουσικούς του θησαυρούς με πρελούδιο, φαντασία, φούγκα και καπρίτσιο, χρησιμοποιώντας μόνο τα χειρόπληκτρα (μπαγκέτες)".

Ο μουσικολόγος Karl - Heinz Schickhaus από το Μοναχό, το 1972 βρήκε στο Μουσείο Μουσικής Ιστορίας της Κοπεγχάγης, δανέζικο χειρόγραφο του 1753, Tablature indrettet till Hakke-Bret, άγνωστου συγγραφέα, που περιέχει τις μελωδικές γραμμές από 43 σκοπούς για σόλο σαντούρι, γραμμένες σε πεντάγραμμο σημειωμένο όμως με γράμματα του αλφαβήτου. Στις βιβλιοθήκες της Νεάπολης, Γένοβας, Μπολώνιας, Βερολίνου και Αμβούργου κατέγραψε 9 σονάτες των Pietro Beretti, Melchior Chiesa, Angelo Conti, Carlo Monza και ένα κοντσέρτο ανώνυμου συνθέτη, δύο τρίο με βιολί και βιολοντσέλο του Gasparo Arnaldi, δυο κοντσέρτα με ορχήστρα του Sebastiano Nasolini και Paolo Salulini και μια συμφωνία με έγχορδα του Niccolo Jommelli.

Επίσης ο L. Mozart στη συμφωνία του «Ρε μείζονα», το 1755, είχε σκεφθεί να βάλει και ένα σαντούρι. Στην παρτιτούρα βέβαια δεν δίνει καμιά πληροφορία, όμως σ' ένα γράμμα του στις 6 Νοεμβρίου 1755 προς τον εκδότη του Lotter, στο Augsburg αναφέρει ότι θα ήταν καλό να είχαν κι ένα σαντούρι ή τσίμπαλο.

Στην Ουγγαρία, ο Λίστ ενέταξε το τσίμπαλο συναυλιών στη συμφωνική ορχήστρα, και το μεταχειρίστηκε στην αναθεωρημένη εκδοχή του έργου του Ungarischer Sturmmarsch (1875) και στην ορχηστρική εκδοχή της Έκτης Ουγγρικής Ραψωδίας του για πιάνο. Οι Zoltan Kodaly (Hary Janus 1926), ο Bela Bartok (Ραψωδία αρ. 1 για βιολί και ορχήστρα, 1928), ο 'Ορφ, ο Heinz Holliger (Gluhende Ratsel,1964), ο Μπουλέζ (Eclat, 195), ο Humphrey Searle (The Photo of the Colonel, 1964 και Άμλετ 1965-68) καθώς και άλλοι Ούγγροι συνθέτες χρησιμοποιούσαν το σαντούρι ( τσίμπαλο ) στη συμφωνική ορχήστρα.

Ο Στραβίνσκι συνέθεσε το έργο Renard (1915-16) και συμπεριέλαβε το τσίμπαλο στην παρτιτούρα των έργων του Ragtime (1918) και The Wedding (1914-17).

Στην Τσεχοσλοβακία γράφτηκαν τέσσερα έργα για το σαντούρι (τσέμπαλο). α) " Four compositions for dulcimer and trumpet" (1965) CHF 10' από τον Jiri Matys, β) "Spectra, concert cycle for dulcimer" (1966) EDS από τον Vaclav Kucera, γ) "Drei Konzertetuden fur Zimbalh" (1967) CHF 9' από τον Karel Reiner και δ) "Prague with Fingers of, Rain - Suit for Dulcimer" (1974) CHF, ο EDS 15' από τον Ivo Jirasek.

Και στην Ελλάδα ο μουσουργός Μανώλης Καλομοίρης, στο συμφωνικό έργο "ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΛΕΒΕΝΤΙΑΣ" ( 1920) και συγκεκριμένα στο "Σκέρτσο Γλέντι", χρησιμοποιεί Σαντούρι στην παρτιτούρα.

Στα έργα «Φιλοκτήτης» 1967, του Θεόδωρου Αντωνίου, «Μήδεια» 1968, του Δημήτρη Δραγατάκη, «Άλκηστις-Καλυψώ» 1974, του Νικηφόρου Ρώτα, οι συνθέτες χρησιμοποιούν σαντούρι. (2)

Ο συνθέτης, Ηλίας Ανδριανόπουλος το 1978 έγραψε το "κοντσέρτο για σαντούρι", με σολίστ τον Αριστείδη Μόσχο. Επίσης, ο συνθέτης Δημήτρης Δραγατάκης έγραψε το 1988 το"κοντσερτίνο για σαντούρι", με σολίστ το Τάσο Διαγογιώργη.

Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζηδάκις, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Χριστόδουλος Χάλαρης, ο Μιχάλης Τερζής, και άλλοι συνθέτες χρησιμοποιούν σαντούρι στα έργα τους.

Στην Αμερική,ο ελληνικής καταγωγής εθνομουσικολόγος και σαντουριέρης – τσιμπαλίστας, Sam Tsianis (Σωτήρης Τσιάνης), έπαιξε στο έργο «ραψωδία» του Eugen Zodor αλλά και σε παγκόσμια πρώτη στο έργο του Pierre Boulez, έκλαμψη «eclat».

1. «σαντούρι», είναι γενικός όρος.

2.Πληροφορίες: “Μουσικές καταγραφές» Στέφανος Φευγαλάς, από «Αρχείο Εθνικού Θεάτρου»