ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ

Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ

ΤΕΝΤ (ΘΕΟΔΩΡΟΣ) ΠΕΤΡΙΔΗΣ: ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ

(Greek Dance Rhythms)

Το πρωτότυπο κείμενο «οι ρυθμοί των Ελληνικών χορών», είναι γραμμένο στα Αγγλικά και μου το παραχώρησε ο Τέντ Πετρίδης. Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς. Η μετάφραση έγινε το 1988. Παράλληλα μου έδωσε  τρείς κασέτες με σκοπούς και τραγούδια από διάφορες περιοχές καθώς και σημειώσεις  όπου εξηγεί το ρυθμικό σχήμα κάθε σκοπού.

«Πριν λίγα χρόνια εκδόθηκαν στην Ελλάδα δίσκοι Ελληνικής χορευτικής παραδοσιακής μουσικής με περισσότερο ενδιαφέροντες ρυθμούς. Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια μπορεί κανείς να ακούσει τη μουσική της Βόρειας Ελλάδας, να απολαύσει τις μελωδίες και τους ρυθμούς αντί να βομβαρδίζεται με δημοτική μουσική του Μωριά και της Ρούμελης και κάποια νησιώτικα.

Η χορευτική παραδοσιακή μουσική του Μωριά  και της Ρούμελης ,εκτός απ’ τις μελωδίες της, δεν έχει πολλά να επιδείξει όσον αφορά τους ρυθμούς. Τελικά, υπάρχει ένα όριο, πόσα καλαματιανά, συρτά και τσάμικα μπορεί να χορέψει ένας χορευτής που χορεύει για χάρη του χορού αποκλειστικά. Αυτό εξαιρεί το χορό για κοινωνικούς σκοπούς.

Για χορευτές, όλη τη νύχτα δύο χοροί, ένας αργός και ένας γρήγορος είναι πολύ βαρετό. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για πολλά απ’ τα νησιά με κάποιες εξαιρέσεις βέβαια. Αφού κάποιος τελειώσει έναν συρτό χορό ή ένα μπάλλο, κάποιου είδους σούστα, τι άλλο υπάρχει; Υποθέτω κάποιος πηδηχτός που είναι απλά μια γρηγορότερη έκδοση του συρτού. Στα Δωδεκάνησα είναι ο Ίσιος και η Σούστα στα περισσότερα μέρη. Στην Κρήτη αν και υπάρχει ποικιλία χορών, όλοι είναι στα 2/4. Υπάρχουν ενδιαφέροντα μελωδικά κομμάτια που συνήθως δεν ακούγονται με προσοχή. Ενδιαφέροντες επίσης είναι οι ρυθμοί που συνδέονται με τελετουργικά τραγούδια όπως τα κάλαντα.

Στη βόρεια Ελλάδα όμως, συναντάει κανείς ποικιλία στους ρυθμούς και τους χορούς. Η Θεσσαλία επίσης είναι ενδιαφέρουσα (περιοχή) για τις επιρροές που διαπερνούν την περιοχή απ’ τα γύρω μέρη. Οι άνθρωποι της Μ.Ασίας και της Ανατολής συμπεριλαμβανομένου και του Πόντου, έχουν επίσης πλούσια παράδοση σε χορούς και ρυθμούς.

Το γιατί, υπάρχει  σπανιότητα ενδιαφερόντων χορών και ρυθμών στις προαναφερθείσες περιοχές, αυτό είναι ένα άλλο θέμα που θα πρέπει να εξεταστεί. Σήμερα θα πω για τους ελληνικούς ρυθμούς γενικά και θα παρουσιάσω παραδείγματά τους. Προσπάθησα να χρησιμοποιήσω στο μεγαλύτερο μέρος ηχογραφήσεις απ’ τη συλλογή της Δόρα Στράτου. Σε μερικές περιπτώσεις κατέφυγα σε ηχογραφήσεις από άλλες συλλογές όπως στις σειρές του Σ. Καρά, του Πελλοπονησιακού Ιδρύματος και του Λυκείου Ελληνίδων.

Θα  ήθελα να προειδοποιήσω τους ανθρώπους όμως, ότι κάποια σημεία χρόνου στις σημειώσεις που συνοδεύουν  τους δίσκους είναι λάθος. Αυτά τα λάθη μπορεί να δείξουν λάθος δρόμο σε ανθρώπους χωρίς πείρα στην ανάλυση των ρυθμών. Τέτοια λάθη επίσης εμφανίζονται σε βιβλία, περιοδικά και πολλά άρθρα που σχετίζονται με τη μουσική και το χορό. Για παράδειγμα σ’ ένα πολύ ωραίο άρθρο για τους χορούς της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρεια Θράκη) στα εθνογραφικά, τόμος 4-5, ο συγκαθιστός χορός αναφέρεται ότι έχει το ρυθμό 4 αλλά είναι πιο πιθανόν να είναι 9/16. Σε μερικά μέρη της Θράκης, αυτό θα μπορούσε να είναι 7/16. Ο Ζωναράδικος λέγει ότι έχει επίσης ρυθμό 4 ενώ έχει 6/16."

	ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΠΡΩΤΗ ΚΑΣΕΤΑ
α/α	ΣΚΟΠΟΣ	ΠΕΡΙΟΧΗ	ΡΥΘΜΟΣ
1.	Τσακώνικος χορός	Μοριας	5/5 (1.1.1.2)
2.	Αγέρανος χορός	Πάρος	5/4
3.	"Κατάκαμπίς Παπαδούλα μου"	Ρούμελη	5/4 (3.2)
4.	"Βεργινάδα"	Ήπειρος	5/4 (1.1.1.2)
5.	Τσιακώνικος χορός	Μοριάς	5/4 1.1.1.2)
6.	"Τζιάκας" ή Ζιάκας	Παγγαίο-Μακεδονία	5/4 (2.1.2)
7.	"Από πα κι κα"  Τίκ	Πόντος	5/4 (1.1.1.2)
8.	Τίκ-Πόντος	Πόντος	5/8 (3.2)
9.	"Νάσουν Παναγιά μου πέρδικα"	Μακεδονία	5/8 (2.3) ή 10/8 (5+5)
			(1.1.3.2.3)
10.	Μπαϊντούσκα χορός	Θράκη	5/16 (2.3)
11.	Τσάμικος	Ρούμελη	6/8 (4.2)
12.	"Στέλλα"	Ήπειρος	6/8 (3.3)
	Β. Σημείωση:
	Ο Διβαράτικος συρτός	Κεφαλονιά	3/4
1.	Μπάλλος - Σίφνος 6/8 (3.3)	Σίφνος	6/8 (3.3)
2.	Συρματικός σκοπός (Κάτω χορός)	Κάρπαθος	6/8 (3.3)
3.	Καρσλίδικο Ομάλ	Πόντος	6/8 (3.3)
4.	Τα	Πόντος	6/16 (3.3)
5.	"Καλά που λέι το αηδόνι"	Βόρεια Θράκη	6/4
6.	"Στην Αραπιά θα πάω¨	Θράκη	6/16 (3.3)
7.	Μπαϊντούσκα	Δυτική Μακεδονία	6/16 (2.4) ή 3/8 (1.2)
8.	Καγκέλι "Παναγιούλα"	Ρούμελη	7/8 (1.1.1.2.2)
9.	Καλαματιανός χορός	Μοριάς	7/8 (2.1.2.2)
10.	Συρτός "Δώδεκα χρονών κοράσι"	Μακεδονία	7/8 (1.2.2.2)
11.	Κοτσαγκέλ	Πόντος	7/16 (3.2.2)
12.	"Βασιλικός"	Μακεδονία -Σέρρες	7/16 (3.2.2) ή (3/4)
	ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΣΕΤΑ
1.	Καλλινίτσα	Βόρεια Θράκη	7/16 (2.2.3)
2.	Μπάμπο χορός	Μακεδονία	7/8 (2.2.3)
3.	Συγκαθιστός μαντιλάτος χορός	Θράκη	7/16 (2.2.3)
4.	Ατζιπατ-Σέρρα ή Ατσαπάτ	Πόντος	7/16 (2.2.3) ή (4.3)
5.	Ίσος Τσαμπουνιστός	Κάλυμνος	7/16 (2.2.3)
6.	Ελενίτσα ή Ελενάκη	Δυτική Μακεδονία	7/8 (2.2.1.2)
7.	Τρίτος γυναικείος καρσιλαμάς	Κύπρος	7/8 (2.3.2)
8.	Ταταυλιανό συρτό	Πολίτικο	8/8 (3.3.2)
9.	"Θέλω να ταξιδέψω "	Πήλειο	8/8 (3.3.2)
10.	Η κότα	Μοριάς	8/8 (3.3.2)
11.	Συρτό "Μη μου μιλάτε σήμερα"	Ρούμελη	8/8 (4.2.2)
12.	Ρεθυμνιώτικη σούστα	Κρήτη	8/8 (2.2.4)
13.	Ρεθυμνιώτικη σούστα	Κρήτη	8/8 (2.2.4)
14.	Μπεράτι	Ήπειρος	8/8 (5.3)
15.	Παλιός Ομάλ χορός	Μακεδονία	8/8 (3.2.3)
			τότε 7/8 (3.2.2)
	Β.
1.	Παλιός κασιλαμας	Λέσβος	9/8 (2.1.1.2.1.1.1)
2.	Καρσιλαμας αϊδινικος	Μικρά Ασία	9/8 (2.1,1.2.1.1.1)
3.	Ομάλ μονό	Πόντος	9/8 (2.2.2.3) ή (2.2.2.2.1)
4.	"Καμπάνα"	Μακεδονία-Σέρρες	9/8 (2.2.2.1.2)
5.	Συγκαθιστός χορός	Θράκη	9/16 (2.2.2.3)
			ή (4.2.3) ή (4.5)
7.	Καρσιλαμας Ζεϊμπέκικος	Λέσβος	9/4 (1.1.1.2.1.1.2)
8.	Καρσιλαμάς	Θράκη	9/8 (1.1.1.2.2.2)
9.	Καρσιλαμάς	Κύθνος	9/8 (2.3.2.2)
10.	Διπάτ "Το χαμόμελο"	Πόντος	9/8 (2.3.2.2)
			ή (2.1.2.2.2)
11.	Νυφιάτικο		9/8 (2.2.3.2)
	ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΡΙΤΗ ΚΑΣΕΤΑ
1.	"Νάσουν Παναγιά μου Πέρδικα"	Μακεδονία	10/8 (3.2.2.3)
2.	"Τα περιστέρια"	Πόντος	10/8 (3.2.2.3)
3.	"Καλέ Μαρία"	Μακεδονία	5/4 (2.1.2) ή 10/8 (4.2.4) ή
			ή 11/16 (2.2.3.2.2)
4.	"Αναστασία"	Μακεδονία	11/16 (2.2.3.2.2)
5.	Ρογατσιάρικο ή Διακονιάρικο	Μακεδονία	11/16 (3.2.3.2.2)
6.	Λόντζια….	Μακεδονία	12/8 (3.2.3.2.2)
7.	Γερόντικο ή Μπεράτικο	Μακεδονία-Φλώρινα	12/8 (3.2.2.3.2)
8.	Νυφιάτικο	Μακεδονία	12/8 (3.2.2.3.2)
9.	Λίγο-λίγο	Μακεδονία	13/8 (2.2.2.3.2.2)
10.	"Σαυλίτσενα" ή Τρείς φορές ή Τριπάτι	Μακεδονία	14/8(4.2.4.4)
11.	Σίκω κάτσε	Μακεδονία	15/16 (2.2.2.2.3.2.2) ή
			(4.4.3.4)
	Β.
1.	Συγκαθιστό	Ήπειρος-Μέτσοβο	15/8 (2.2.2.3.2.2.2)
			ή 7/8 (2.2.3)
2.	Μπεράτι	Ήπειρος	16/8 (2.2.2.4.2.2.2)
			ή 5/4 (1.1.1.2) +3/4 1.1.1)
3.	Τσιφτετέλι	Μικρά Ασία	16/8 (3.3.2.2.2.4)
6.	Λεβέντικος ή αμολυτός ή λύτός	Φλώρινα	17/16 (2.2.3.3.2.2.3)
7.	Συγκαθιστός "Τα'αϊδόνι"	Θεσσαλία	21/8 (2.3.3.2.2.2.3.2.2)