ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΣΑΝΤΟΥΡΙ

Πληροφορίες:ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΑΝΤΟΥΡΙ-Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΣΑΝΤΟΥΡΙ (1)

Η μεγάλη εξάπλωση του οργάνου σε Ανατολή και Δύση, επιβεβαιώνει την αγάπη των λαών για το σαντούρι. Παρ' όλο που είναι όργανο των λαϊκών συγκροτημάτων ( βιολί, σαντούρι, λαούτο ή βιολί, ακορντεόν, σαντούρι, βιολοντσέλο κ. τ. λ. ) δεν μπορεί να θεωρηθεί αποκλειστικά λαϊκό όργανο, αφού κατά καιρούς έγινε όργανο του "σαλονιού".

          Την εξέλιξή του σε όργανο κοντσέρτου την πέτυχε στην εποχή που μεσολάβησε ανάμεσα στο Μπαρόκ και τον Κλασικισμό (1750-1790). Ο πρώτος μεγάλος βιρτουόζος, ήταν ο Pantaleon Hebenstreit, για την τεχνική του οποίου μας δίνει μια εικόνα ένας πρόδρομος του Μπαχ, ο Johann Kuhnau. Σε ένα γράμμα προς τον Johann Mattheson το Δεκέμβριο του 1717, γράφει: "ο Πανταλέων μας απέδειξε τους μουσικούς του θησαυρούς με πρελούδιο, φαντασία, φούγκα και καπρίτσιο, χρησιμοποιώντας μόνο τα χειρόπληκτρα (μπαγκέτες)".

          Ο μουσικολόγος Karl - Heinz Schickhaus από το Μοναχό, το 1972 βρήκε στο Μουσείο Μουσικής Ιστορίας της Κοπεγχάγης, δανέζικο χειρόγραφο του 1753, Tablature indrettet till Hakke-Bret, άγνωστου συγγραφέα, που περιέχει τις μελωδικές γραμμές από 43 σκοπούς για σόλο σαντούρι, γραμμένες σε πεντάγραμμο σημειωμένο όμως με γράμματα του αλφαβήτου. Στις βιβλιοθήκες της Νεάπολης, Γένοβας, Μπολώνιας, Βερολίνου και Αμβούργου κατέγραψε  9 σονάτες των Pietro Beretti, Melchior Chiesa, Angelo Conti, Carlo Monza   και ένα κοντσέρτο ανώνυμου συνθέτη, δύο τρίο με βιολί και βιολοντσέλο του Gasparo Arnaldi, δυο κοντσέρτα με ορχήστρα του Sebastiano Nasolini και Paolo Salulini και μια συμφωνία με έγχορδα του Niccolo Jommelli.

          Επίσης ο L. Mozart στη συμφωνία του «Ρε μείζονα», το 1755, είχε σκεφθεί να βάλει και ένα σαντούρι. Στην παρτιτούρα βέβαια δεν δίνει καμιά πληροφορία, όμως σ' ένα  γράμμα του στις 6 Νοεμβρίου 1755 προς τον εκδότη του Lotter, στο Augsburg αναφέρει ότι θα ήταν καλό να είχαν κι ένα σαντούρι ή τσίμπαλο.

          Στην Ουγγαρία,  ο Λίστ ενέταξε το τσίμπαλο συναυλιών στη συμφωνική ορχήστρα, και το μεταχειρίστηκε  στην αναθεωρημένη εκδοχή του έργου του Ungarischer Sturmmarsch (1875) και στην ορχηστρική εκδοχή της Έκτης Ουγγρικής Ραψωδίας του για πιάνο. Οι Zoltan Kodaly (Hary Janus 1926), ο Bela Bartok (Ραψωδία αρ. 1 για βιολί και ορχήστρα, 1928), ο 'Ορφ, ο Heinz Holliger (Gluhende Ratsel,1964), ο Μπουλέζ (Eclat, 195), ο Humphrey Searle (The Photo of the Colonel, 1964 και Άμλετ 1965-68) καθώς  και άλλοι Ούγγροι συνθέτες χρησιμοποιούσαν το σαντούρι ( τσίμπαλο ) στη συμφωνική ορχήστρα.

Ο Στραβίνσκι συνέθεσε το έργο Renard (1915-16) και συμπεριέλαβε το τσίμπαλο στην παρτιτούρα των έργων του Ragtime (1918) και The Wedding (1914-17).

          Στην Τσεχοσλοβακία γράφτηκαν τέσσερα έργα για το σαντούρι (τσέμπαλο). α) " Four compositions for dulcimer and trumpet" (1965) CHF 10' από τον Jiri Matys, β) "Spectra, concert cycle for dulcimer" (1966) EDS από τον Vaclav Kucera, γ) "Drei Konzertetuden fur Zimbalh" (1967) CHF 9' από τον Karel Reiner και δ) "Prague with Fingers of, Rain - Suit for Dulcimer" (1974) CHF, ο EDS 15' από τον Ivo Jirasek.

          Και στην Ελλάδα ο μουσουργός Μανώλης Καλομοίρης, στο συμφωνικό έργο "ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΛΕΒΕΝΤΙΑΣ" ( 1920) και συγκεκριμένα στο "Σκέρτσο Γλέντι", χρησιμοποιεί Σαντούρι στην παρτιτούρα.

          Στα έργα «Φιλοκτήτης» 1967, του Θεόδωρου Αντωνίου, «Μήδεια» 1968, του Δημήτρη Δραγατάκη, «Άλκηστις-Καλυψώ» 1974, του Νικηφόρου Ρώτα, οι συνθέτες χρησιμοποιούν σαντούρι. (2) 

          Ο συνθέτης, Ηλίας Ανδριανόπουλος το 1978 έγραψε το "κοντσέρτο για σαντούρι", με σολίστ τον Αριστείδη Μόσχο.  Επίσης, ο συνθέτης Δημήτρης Δραγατάκης  έγραψε το 1988 το"κοντσερτίνο για σαντούρι", με σολίστ το Τάσο Διαγογιώργη.

          Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζηδάκις, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Χριστόδουλος Χάλαρης, ο Μιχάλης Τερζής,  και άλλοι συνθέτες χρησιμοποιούν σαντούρι στα έργα τους.

          Στην Αμερική,ο ελληνικής καταγωγής εθνομουσικολόγος και σαντουριέρης – τσιμπαλίστας, Sam Tsianis (Σωτήρης Τσιάνης), έπαιξε στο έργο «ραψωδία» του Eugen Zodor αλλά και σε παγκόσμια πρώτη στο έργο του Pierre Boulez, έκλαμψη «eclat».

           

1. «σαντούρι», είναι γενικός όρος.

2.Πληροφορίες: “Μουσικές καταγραφές» Στέφανος Φευγαλάς,  από «Αρχείο Εθνικού Θεάτρου»